Номын адис

                                                                              Номын адис

Миний бие нь ардын зохиолч Тангадын Галсан гуайтай олон тааралдаж үнэтэй яриа зөвлөгөөг нь байнга сонсоод байдаг хүний нэг биш л дээ. Хувьтай хүн гэж өвгөд буурлууд маань урамшуулдаг байлаа. Түүний адилаар миний бие эрдэмтэн Балданы Содном эцгийн буянаар олон сайхан түүний шавь зохиолч эрдэмтэнтэй ховорхон ч гэсэн учиран золгож, тэднийхээ барааг харж адис хүртэх хувьтай хүн. Эцгийн минь мэндэлсний 90 насны ойгоор Тангадын Галсан гуайтай учирснаас хойш 30 жилийн дараа нэг унаанд хамт хөлөглөн, аавын минь гал голомт буй буурь, Төв аймгийн Баяндэлгэр сумын Гүн Галуутай нутагт очиж ирэхдээ сайхан хуурч хөөрч явсан завшаант өдөр байлаа. Ингэхэд буурал зохиолчоос олон сайхан дурсамж, сургааль айлдан, бас ч болоогүй ээ шүлэг хүртэл сонсоод авсан. Тангадын Галсан гуай яриа хөөрөө их энгийн мөртөө, нээлтэй, бас элэгсэг, шог ч, ялангуяа хүмүүсийн дуу хоолойг орлуулж дууриаж байгаа нь яг л тэр хүнийг харагтал ярина. Баяндэлгэр сумын сургууль дээр бид ирээд, замын аяныхаа тухыг гаргах завдалтайгаар, за байж ноль нь хаана байгаа болдоо гэтэл Галсан гуай “за хүү минь үүнээс хойш юүлүүр гэж байгаарай, дээрээс чинь орсон юм доошоогоо орохыг монгол хэлэнд юүлэх гэдэг юм, гаргахыг нь юүлүүрдэх, савыг нь юүлүүр гэдэг юм” гэлээ. Жорлон гэдэг үг хятад үг гэнэ. Ноль гээд байвал амьдрал ноль л болно биздээ гэв. Үнэхээр бодоод байсан чинь тиймч юм шиг санагдав. Ижий маань үг "их учиртай, бодолтой үгээ хэлж бай, амны билэгээр ашдын билэг гэдэг" гэж мөн ч их үглэсэн дээ. За тэгээд сургуульд орлоо, сургуулийн захиргаа танилцуулж менежер гэгч ажлаа эхэллээ. Гэтэл Галсан гуай наад менежер гэж хэлээд байгаагаа болчихож үзээрээ, зохих сайхан монгол олон үг бий гэсэн.

 Галсан гуай миний өчүүхэн биеийг минь тоож өргөөндөө дуудаж надад дөрвөн ном дурсгав. “Монгол ертөнцийн гурав дөрөв” II, III боть, энэхүү сэдвийг аавын тань санал буянаар босгосон юм гээд чин сэтгэлийн дурсамжаа ярин адислав.    Хоёр ном нь “Аугаа шогч Ринчений аянган егөө үгс” I, II  боть үүнийгээ уншиж байтал “Эрлийз хэлний хичээл” хуудас 27-д; -

“Гэгээрэлийн яамны орлогч сайд Шагдарсүрэн, гавияатаар тодорхойлогдсон залуухан эмэгтэй багшийн хичээлд суужээ.

Сурагчийн өвөө хичээлд сууж байна гэнэ.

Энэ цагийн хичээл нь: эх хэлний хичээл байв. Багш эелдэг дуугаар;

       - За хүүхдүүд ээ, та нар эдэлж хэрэглэж байгаа хувцасаа нэрлэдээ! Гээд самбарт үзүүлэн хадсанд цовоо нэг охин:

       - фоорма, юубка, фаартук, куурчик, лээнт, гиалстук гэжээ.

Багш:

-Хэн нэмэх вэ? Гэхэд өөр нэг хүвгүүн:

Польто, майка, түрсийк... гэхэд хүүхдүүд инээлдэв гэнэ.

Багш яливгүй ичингүйрхэн:

Одоо хичээлийн хэрэглэлээ нэрлэцгээе! Гэхэд нь нэг сэргэлэн хүү:

Авторучка, пяналь, үсгийн касс... гэжээ. Энэ мэтээр өрнөсөөр шинэ хичээл өндөрлөж гэнэ.

Сайд хичээлд суусан өвгөн хоёр: ангиас түрүүлэн гарлаа. Хичээлд суусан идэвхитэй өвөө нь хэл шинжлэлийн ухааны доктор Б. Ринчен гуай байв гэнэ.

Сайд:

За Ренчин гуай, манай багшийн заасан монгол хэлний хичээл ямар санагдав? гэсэнд

Эрхэм сайд минь, нүгэлтэй ч юм даа

Энэ чинь: Эх хэлний хичээл биш,

Эрлийз хэлний хичээл байна гэжээ. ”

Ахмад буурлуудын дурсамж, тэдний амьдралын бүхэл бүтэн түүх гэрч архив нь миний хувьд үнэтэй хичээл, суралцахад дээд хөрөнгө оруулалт байдаг юм. Номын буян дэлгэрэх болтугай.

С.Үзмээ