Америкийн Нэгдсэн Улсад Зорчигчдын
Гарын Авлага
Өмнөх Үг

Монголчууд бид өнөөдөр гадаадын олон оронд сурч боловсрох, ажил хэрэг, аялал жуулчлахаар өргөн зорчдог болсноор улс орон үзэх, тэдний соёл ахуй амьдралтай өдөр болгон танилцан суралцаж байна. Түүний дотор Америкийн Нэгдсэн Улсад их өргөн зорчих болжээ.
Америкийн Нэгдсэн Улс нь 50 мужтай, муж болгон өөрийн хөгжил, цаг агаарын онцлогтой. Хууль дүрэм, худалдааны татвар нь тухайн муж хотын хөгжлөөс шалтгаалан өөр хоорондоо харилцан адилгүй байдаг. Америк улсын нутаг дэвсгэр дээр хөл тавьсан хүн бүхэн Америкийн Нэгдсэн Улсын хууль дүрмийг хүндэтгэдэг.
Америкийн Нэгдсэн Улс нь ямарч хүнд амьдрах, бизнис эрхлэх, \opportiunity\суралцах боломжийг өгдөг.
Хэрэв та Америкийн Нэгдсэн Улсад ямар нэгэн зорилгоор зорчихоор төлөвсөн бол энэхүү гарын авлага таньд бага ч гэсэн тус нэмэр болох байх гэдэгт найдаж байна.






Анхан шатны оюутан нарт:

Хэрэв та анх удаагаа суралцхаар АНУ-д ирж байгаа бол доорх зүйлийг анхаарна уу.
Ямар нэгэн сургуульд сурах гэж өргөдлөө өгч, элчингээс В1 визээ авсан бол:
1. Өөрөө шууд сургуультайгаа холбогдож тэр сургуулийн урилгаар сурах гэж байгаа бол сургуулийнхаа олон улсын оюутан хариуцсан \international student administrative\ хэн нэгэн хүнтэй эмайлаар харилцан очих онгоцны дугаар, өдөр, цагаа мэдэгдэнэ. Хэрэв таны танил хэн нэгэн хүн онгоцны буудлаас угтах бол олон улсын оюутан хариуцагчид мэдээлэх.
2. Хэрэв та ямар нэгэн зуулчлах төвөөр үйлчлүүлсэн нөхцөлд тэр зуулчлалын төвтэй гэрээ хийхээс өмнө хэн танийг угтан авч сургуулийн байр болон сургуульд оруулах хүний тодорхой нэр хаягыг авсан байх. Нэгэн жишээ дурдая. 2010 оны 11 сард Charlotte NC мужид 17 настай охин УВ-ын хэн нэгэн зуулчлалын газраар дамжуулан сурахаар очтол онгоцны буудлаас хэн ч угтаж аваагүй. Аз болоход сайн санаат эмээ тусалж зочид буудалд оруулж, тэндээсээ сургуульдаа хүргэгдсэн. Сургуульдаа очиход сургууль аль хэдийн эхэлчихсэн хоцорч ирсэн байсан. Ер нь хаа сайгүй ямарч орон улсад сайн санаат ч байдаг муу хүнч байдаг. Тийм болохоор нэгэнт та тэр зуулчлалын газраар зуулчлуулж мөнгөө төлсөн бол ар гэрийх нь тодорхой шаарлага тавьж гэрээ хийх хэрэгтэй.
3. Нэгэнт та сурахаар шийдэж өөртөө зорилго тавьсан бол бага ч гэсэн очих хот мужийн түүх соёл, хууль дүрэм, ойр орчины үйлчилгээний газрууд, сургууль болон оюутаны амьдралын талаар танилцаж авахад таньд илүүдэхгүй харинч амьдрахад дөхөм болно.
4. Оюутан болоход мэдээж өөрөөсөө шалтгаалж бүх хариуцлага таны толгой дээр ирнэ. Ингэхийн тулд урдчилж бага ч гэсэн амьдрах орчины талаар судлах нь таньд хэрэгтэй. Энэхүү мэдээлийг авахад одоо цагт амар болждээ. Та Интэрнетээс хүссэн мэдээлээ авч болно шүү дээ.
5. Сургуульдаа та бүртгүүлсэн бол таныг сургуулийн олон улсын оюутан хариуцсан мэргэжилтэн таныг таны хүсэн байранд оруулж, ор, хөнжил гэх мэтийн таньд хэрэгтэй бүхнийг дагуулж авч явж туслана.
6. Сургуулийн төлбөрөөс гадна, ном, байр, комьпютер, ор хөнжил, ширээ сандал, аяга тавга, ариун цэврийн өрөөний хэрэглүүр, хоол унд гэх мэтийн амьдралын хэрэгцээний зүйлсийн тооцоотойгоор ирэх.
7. Ойр орчны үзвэр үйлчилгээний газраар үйлчилүүлэхтэй анхаарах зүйлүүд:
Хэрэв та зоогийн газраар үйлчлүүлсэн бол таньд үйлчилсэн үйлчлэгчид үйлчилсэний хөдөлмөрийг үнэлж таны захиалсан хоол ундааны дүнгийн дунджаар 15-30% болон хэрэв та хүсвэл түүнээс дээш хувиар гарын мөнгийг өгдөг журамтай.
Хүнсний дэлгүүрээр үйлчилүүлж байгаа бол тус дэлгүүрийн гишүүн карттай болсоноор та хаямдралаар үйлчлүүлэх эрхтэй болно.
Хүнсний дэлгүүрийн өөрийн нэр төрлийн бүтээгдэхүүн нь илүү их боломжийн үнэтэй байдагыг анзаарч авч байх нь таны эдийн засагт хэрэгтэй.
8. Сургуулийн захиргаанаас олон төрлийн уулзалт зохион байгуулдаг. Үүнд болж өгвөл оролцохыг хичээх хэрэгтэй. Цагдаагийн газраас таны аюулгүй байдлыг хангах үүднээс хэрэгтэй урдчилсан зөвлөлгөө өгдөг.
Орой үдэш хамаагүй ганцаар явах, хамаагүй танихгүй хүмүүстэй харьцах \do not talk to strangers\, хамаагүй гудамжны хүмүүстэй танилцах, энэ нь гаж донтон \sex offender\ байж болзошгүй, хүн хулгаалах явдал \kipnapper\ гардаг.
9. Олон улсын оюутанууд дор хаяж 1 жил болоод оюутны нийгэмийн бүртгэлээ \student social\ авдаг. Энэ нь таньд цаашид сурч ажиллахад таны албан ёсны түүх баталгаа болдог.
10. Оюутныхаа нийгмийн бүртгэлийг авсан бол та сургуульдаа \part time job\ цөөхөн цагаар ажил эрхлэж болох юм.

Жуучлан амрагч нарт:
Та хэн хүний урилгаар буй аялан жуулчлах гэж байгаа бол: Хилийн гаалийн шалгалтад анхаарах нь.
1. Хоол хүнсний бараа, шингэн хэрэглээний зүйлсийг авч явахгүй байх, Монголчууд гол нь мах болон цагаан идээ ихэнх тохиолдолд авч явдаг учир аль ч хилийн шалган өнгөрүүлэх газар хураан авдаг.
2. Хэрэв та өөрийн хэрэглээний гоо сайхны хэрэглээ \жижиг хэмжээний цөөхөн яаралтай хэрлээг жижиг гялгар уутанд савлах\, электрон бараатай \батериаг салгасан байх\ бол ил харагдах гялгар уутанд явч явах.
3. Ямарваа нэгэн хүний боодолтой бараа, билэг болон бичиг баримтыг зүйлийг дамнан авч явахгүй байх нь зүйтэй. Ямар нэгэн аюултай зүйлс байж болзошгүй гэдэгт сэжиглэгдэг. Та өөрөө хар тамхины наймачин \Drug dealer\ биш ч гэсэн ийм асуудалд орооцлогддог.
4. Ямарваа нэгэн танилын хүүхэд болон ач зээтэйгээ хамт явж байгаа бол хүүхдийн бичиг баримт, эцэг эхийн итгэмжлэх зөвшөөрөлийг албан ёсоор баталгаажуулах. Учир нь хүүхдийн наймааны \kipnapper\ хэрэгийн асуудалд их гардаг. Ийм асуудалд ороолцлогдохгүй байх.
5. Хэрэв та англи хэлний дутагдалтай бол хаанаас хаашаа явж байгаа, таньд ямар тусламж онгоцны буудалд хэрэгтэй гэх мэт жижиг тусламжийн зурвастай байхад аль ч хотын онгоцны буудлын ажилтан таньд туслана.
6. Урьсан болон хүлээн авах хүний нэр хаяг утасын хамт биедээ авч явбал ямар нэгэн асуудал гарвал хилээс шууд тэр хүнтэй холбогдож асуудлыг шийддэг.
7. Онгоцонд суухдаа биедээ тохирсон хялбар хувцасыг сонгох нь зүгээр, шалгалтын автомат машинаар гарахад саад учирхаагүйгээс гадна, гутал болон өмдний бүс тайлж шалгадгийг санах.
8. Хилийн шалгуурын маягтыг үнэн зөв бөглөх бөгөөд, асуусан асуутад үнэн зөвөөр товчхон хариулт өгвөл таньд хялбар.

Ингээд та бүхэнд Америкийн Нэгдсэн Улсад тавтай морилон их юм үзэж их юм сурахыг хүсэн ерөөе.



Бичсэн C.Үзмээ

Опрай Винфреегийн сүүлийн хэдэн нэвтүүлэг


Опрайгийн сүүлийн нэвтрүүлгүүдийг үзэж байхад надад нэг сэтгэлдэл төрсөн юм. Үнэхээр нийгэмдээ хийж бүтээсэн, олон хүмүүсийг зөв амьдралд төлөн оруулсан, хүмүүст оюуны асар их хүч, хайр, итгэл , үнэн, зориг төгөлдөрийг бэлгэжээ. Хорин таван жилийн дараа хийж бүтээсэн ажил амжилтаа дүгнэхэд бахархаад зогсохгүй дэлхийн олон өнцөг булангаас хүндэтгэл үзүүлсэн нь түүнд агуу. Ёстой үүнийг л амьд явбал алтан аяганаас ус ууна гэж хэлдэг байхдаа.
Опрай 1954 оны 1 сарын 29 нд Миссиссппи мужид ээжийн хүсээгүй жирэмсэлтээр олдож төржээ. 9 нас хүртэл нь эмэг эх нь өсгөн хүмүүжүүлжээ. Нэгэн удаа эмээ нь угааж байгаа юмаа харуулж миний охин үүнийг хийж сурах хэрэгтэй гэв. Гэтэл Опрай эмээ би ингэж амьдрахгүй ээ, шал өөрөөр амьдрана гэж хэлжээ. Жаахан охин эмээгийнхээ амьдралыг харж сургамж авч аль хэдий нь өөртөө ирээдүйн зорилго тавьсан байлаа.
Эмээ нь нас барсаны дараа эхтэйгээ хамт амьдарч байв. 11 настайдаа хүнд хүчиндүүлсний дараа эцэгийндээ Нашвилле Тэннэссее мужид нүүжээ. 1971 онд Нашвиллийн дээд сургуульд орж ТВ арааживын ажилд орсоноор улаар 1976 онд Балтморет \chat show\ ярилцлагат нэвтрүүлгийнхээ гараагаа эхэлсэн байна. Үүнээс хойш өргөжин өөрийн нэвтрүүлэг, кино, сэтгүүл, ТВ, араашив, номын клуб, тусламжийн сангуудтай болсон байна.
Үнэхээр гайхалтай Опрай хар цагааны ялгаа арилаагүй цаг үед эх эцэг болон ойр дотны хүмүүсийн хайр халамжийг үзээгүй, эхийнхээ байшингийн тавцан дээр ад үзэгдэн хонидог байсан хүн өөртөө зорилго тавьж тэр зорилгондоо хүрэхийн тулд тууштай хөдөлмөрлөн ямарч хэцүү хүнд үеийг даван туулж энэ олон сая хүнээс цоорч гарч ирсэн нь агуу. Үнэхээр хүний амьдрал нийгэмдээ биш өөртөө л байдаг юм шиг.


C.Үзмээ

Эх хүн

Энэ дэлхийд үрээ тээсэн цагаас эхлэн
Эх хүний нүдэнд баяр хөөрийн
Бас зовиурын нулимс битүүхэн
Үрээ биед хүрлээ гээд
Өдөө хөлөө тавиад нэг амсах биш
Үргэлж л санаа нь зовж зүрх нь шаналаастай
Эх хүн гэрийн нар гэгээ
Айл гэрийн голомтыг базагч
Ах дүүгийн батбөх холбоо нь


Дэлхийн Ижий нарт
Ижий нарийн баярын мэнд хүрье.

5/06/2011
С.Үзмээ

ХҮН НЭРЭЭ ТОГОС ӨДӨӨ ХАМГААЛДАГ

Монголчууд минь ээ, бидний алд бие болон үр хүүхдүүдэд минь монгол зүрх цохилж, монгол цус гүйж монголоороо бахархан амьдарч байна. Сүүлийн үеийн Америк нөхрүүд, гадаадтай суусан хүүхнүүд гэсэн нийтлэлийг уншаад үүнийг бичихээр шулуудсан юм. Үнэхээр монгол хүн та мөн л юм бол нүдээ нээгээд гараа сунгаад зүрхээ чагнаад магнайдаа нэг тунгаан бодоод үзээч. Ер нь би хэн билээ. Монгол хүн, эр хүн, эмэгтэй хүн, эх эцэг нь, өвөө, эмээ нь, ах эгч нь, айл саахалтын хөрш нь, найз нөхдийн найз нь, ах дүүгийн хамаатан нь, амраг ханийн хань нь, албан газрын дарга нь, ажилтан нь ч, бизнэс эрхэлчдийн түнш нь, үлгэр дууриалаа үзүүлэх ахмад нь, хийж бүтээх залуус нь, сурган хүмүүжүүлэх багш нь, сурч боловсрох шавь нар нь, эрдэм номоо уралдуулах эрдэмтэн нь, хууль цааз тогтоох хуульч шүүхчид нь, улсаа удирдах ерөнхийлөгч нь , хууль дүрэм цагдах цагдаа нь, ард түмнээ баясгах жүжигчин авъяастан нь бид мөн.
Энэ дэлхий дээр хүн болж төрсний гавъяа хаана ч олдохгүй, олдсон ганц амьдралдаа монгол гэдэг омогт бахарлаараа бие биенээ дэмжиж, өөрөө өөртөө зорилго тавьж тавьсан зорилгондоо хүрэхийн төлөө шамдаж бусдаасаа дэмжлэг авч, бусдаа дэмжлэг өгч монгол гэдэг нэгэн айл болох юмсан.
Эзэн хүн болго н эдлэх эрхтэй бас гүйцэтгэх үүрэгтэй. За нэг эргэцүүлэн нэг бодоод үзье. Би монгол хүн, би гэдэг хүн үнэхээр монголынхоо төлөө амьдралдаа юу хийсэн билээ. За байз байз... Үнэхээр монголынхоо төлөө хүнд үзүүлчих бүтээлтэй, гавъяатай одоо байгаа хүмүүс олоон олон Л. Түдэв, Д. Цэдэв, Баттулга, Эрдэнэбат, Д. Лувсаншарав, Н.Жанцанноров, Д. Дагвадорж, П. Сэрдамба, Э. Бадарууган,О. Гүндэгмаа нэрлэчихвэл нэрлээд л байна шүү дээ. Үнэхээр ч эд олны дунд нэр нь гарчээ.
Монгол хүн гээд хоосон цээжээ цохиж явдаг зарим нэг нь үнэхээр та өөрөө монголынхоо түүхийг уншсан уу, та хэрэв монгол хүн юм бол эх түүхээ мэдэж бусадтай маргаж, монгол нэрийг гаргах юу хийж бүтээсэн болоод нэг нэгнээ гойчлоод байна. Хүнд үзүүлэх диплот шагналаар биш хүнд үзүүлэх бүтээн байгуулсан гавъяагаар би үүнийг хийсэн хүн гэдгээрээ бахархаж, хэлэх үгтэй үзүүлэх юмтай явалдаа. Зарим нэг Монгол хүн эдлэх эрхээ хаана ч явсан эдлэдэг түүн шигээ үүргээ гүйцэтгэмээр юм.
Эр эм хүний хооронд хүйсийн л ялгаа байгаа. Түүнээс биш өөр ялгаа алга. Эдлэх эрх гүйцэтгэх үүргээрэй нэг их ялгагдаад байх юм алга. Адилхан хөдлөх хөл гартай, дуугарах дуу хоолойтой. Эр эмгүй нас бие гүйцэхээрээ амьдралын жамаар хүнтэй суудаг. Монгол байтугай гадаад бусад орны иргэд хайр сэтгэлийн үүднээс хэн ч гэрлэх эрхтэй. Богтолж аваад монгол хүнийг гадаад хүмүүстэй суулгаагүй л юм бол тэдний хоорондын асуудал маньд пад алга, энэ тэдний хувийн асуудал. Монгол хүүхнүүд сүүлийн жилүүдэд яагаад гадаад хүнтэй суух болсоныг та нэг эргэцүүлж тунгааж бодсон үзсэн үү. Хүнтэй адилхан эмэгтэй хүнийг эм хүн гэдгээр нь, ирээдүй эх хүн гэдгээр нь, айлын гэргий гэдгээр нь та хүндэтгэж үзсэн үү. Түүхээс харъя. Чингис хаан маань өөрийнхөө Ижийг эх хүн гэдгээр нь өвдөг сөгдөж сонсдог, гэргий, охид, бэрүүдээ ирээдүйн хатан гэдгээр нь хүндэтгэж тэдэнд эрх мэдлийг нь итгэлтэй өгч байсан. Чингис хааны гэргий болон охид, бэрүүд нь халх болон бусад үндэс орны хүмүүс байсан. Тэглээ гээд Чингис хаан маань тэднийг гадны хүн гэж тохуурхааргүй, монгол цус монгол үр хүүхэд төрүүлж байгаа эх хүн гэдгээр нь хүнлэж ирсэн. Хэрэвээ та дөнгөж арван жил төгссөн, шилжилтийн насны охдуудыг хуурч баян чинээлэгээрээ гайхуулж, эрх мэдлийнхээ суудлаар түрээ бариагүйсэн бол, өөрийнхөө үр ач шиг цэвэр ариун охидуудыг бузарлаагүй бол тэд ийм замд орж гадаад хүнтэй суух гэж улаарахгүй байсаан. Харин тэдэнд аж жаргал өгч чадах үгүй нь мэдэж байж түүнтэй гэрлээч гэж Монгол хүний ёсоор хэлсэн хүн байна уу. Монгол айлын гол ноён нурууг хэн үүрч явна. Ихэнхдээ эмэгтэйчүүд. Эр нөхөр нь эр нөхөр шиг халамжтай, ганц ч удаа хайртай шүү гээд зоригтой хэлчдэг, гэр орондоо эртхэн ирээд ханьдаа хийж байгаа хоолноос нь хамжаад өгдөг бол, эцэг хүн шиг үр хүүхэдтэйгээ цагыг өнгөрүүлэн хичээл юмноос нь дэмжээд, хамт тоглох тоглоомоос нь тоглоод өгдөг бол нэг өөр. Монголын нийгмийн хуурамч дүр төрх монгол охид хүүхнүүдээр тоглосон. Яахаараа дандаа эмэгтэй хүний нэр хүнд муу хэлэгдэж явдаг юм. Гадаадтай гэрэлсэн олон залуус байна. Ер нь хамт суралцаж ажиллаж байгаад хайр сэтгэлийн үүднээс суусан хүнийг өөрөө өөрсөндөө хайр сэтгэлтэй аз жаргалтай амьдарч байвал болоо. Муу нэртэй гадаад нөхөртэй сайхан амьдарч байгаа хүүхнүүд хаа сайгүй тэд эх орон болон ар гэртээ орлог оруулаад амьдарч л байна. Юмыг нэг өнцгөөс биш олон талаас нь хараач гэж Далай лам хүртэл айлдаж байсан.
Монгол хүн нэрээ тогос өдөө гайхуулдаг гэдэг үгийг харин санаж бид бие биенээ хамгаалж монгол гэдэг нэрээ хамгаалая л даа. Та монгол хүн юм бол монгол нь монголоо битгий муулаач, монгол эх орноо битгий муулж зээлгэ гуйлга хийгээч, бадамлянхуа цэцэг шиг охидууд хүүхнүүдээ эх хүн, эмэгтэй хүний ёсоор хайрлаач,бие биенээ өршөөж уулчлалт үзүүлээч, хийж бүтээж байгаа хүмүүст чин сэтгэлийн талархал шудрага урам өгөөч, үр хүүхэд ирээдүйн залуусаа дэмжээч, эрхэм хүнийг хүн гэдгээр нь хүндэтгээч.
Монгол түмний минь магнай тэнийж хийморьтой өөдрөг амьдарахыг ерөөе.

Монгол хүн болгон Б. Батжаргалын Монгол Омогшил номыг уншаасай.
Бичсэн Үзмээ.