Thursday, May 18, 2017

О двух вариантах сургала "Ключ разума" ("Оюн түлкүр")

СРЕДНЕВЕКОВЫЕ ИСТОРИЧЕСКИЕ ИСТОЧНИКИ
ВОСТОКА И ЗАПАДА

Главная   А  Б  В  Г  Д  Е  Ж  З  И  Й  К  Л  М  Н  О  П  Р  С  Т  У  Ф  Х  Ц  Ч  Ш  Э  Ю  Я  Документы
Реклама:

О двух вариантах сургала "Ключ разума" ("Оюн түлкүр")

В средневековой литературе монгольских народов был хорошо известен сургал (поучение, наставление) — особый жанр, сформировавшийся на основе устной афористической поэзии. Наиболее известным и популярным сургалом является сочинение "Оюн түлкүр" ("Ключ разума" — краткое общеизвестное название произведения), текст которого во множестве списков существует как на старомонгольской графике, так и на ясном письме.
Монгольская версия (редакция) "Ключа разума" в отрывках и полностью неоднократно издавалась с первой половины XIX в., а также в настоящее время (см.: Попов А. Монгольская хрестоматия для начинающих обучаться монгольскому языку. Часть первая. — Казань, 1836; Позднеев А. Монгольская хрестоматия для первоначального преподавания. — СПб., 1900; Оюун тулхуур хэмээх дэвтрийн туувэр оршив. — Улаанбаатар, 1928; Образцы монгольской феодальной художественной литературы / Подготовили к печати Содном Балдан, Ц. Ж. Жамцарано, В. А. Казакевич, Н. Н. Поппе и Л. С. Пучковский. Под общей ред. и с вступ. ст. Н. Н. Поппе. — Труды Института востоковедения. Т. XXX. — М.-Л., 1937; Дамдинсурэн Ц. Монгол уран зохиолын дээж зуун билиг оршив. — Улаанбаатар, 1959).
Монгольский ученый академик Ц. Дамдинсурэн, собирая материал для антологии древней монгольской художественной литературы и использовав два печатных текста и пять рукописей, издал сводный текст "Оюн түлкүр" на старомонгольской письменности (Дамдинсурэн Ц. Монгол уран зохиолын дээж зуун билиг оршив. — Улаанбаатар, 1959. — С. 51-60). Этот сводный текст принято считать "классическим" текстом (или же первым вариантом) "Ключа разума", он достаточно хорошо известен исследователям монгольской литературы.
Калмыцкие (ойратские) списки "Оюн түлкүр" появились лишь в первой половине XVII в. после создания алфавита ясное письмо, рукописные тексты их в немалом количестве хранятся в книжных и рукописных фондах Улан-Батора и Санкт-Петербурга.
Дата создания "Оюн түлкүр" не установлена: некоторые исследователи датируют произведение XIII в. (Ц. Дамдинсурэн), [223] другие — XVII или же XVIII в. (Г. Михайлов). Авторство произведения тоже не установлено, оно считается анонимным, хотя имеется попытка приписать авторство самому Чингис-хану (Дамдинсурэн Ц. Монгол уран зохиолын тойм. Нэгдугээр дэвтэр. XIII-XVI зууны уе. — Улаанбаатар, 1957. — С.85). Это мнение Ц. Дамдинсурэна вроде бы подтверждается титульными заглавиями некоторых рукописей, содержащими прямые указания на авторство Чингис-хана: "Хутгт Чицгис богдын номлсн Оюн түлкүр нертә судр оршв", "Чингис богдын Оюн түлкүр оршв", "Чингис богдын номлсн Оюн түлкүр кемәх шастр оршв", а в некоторых рукописях, не имеющих заглавия, названия сочинения с упоминанием имени Чингис-хана встречаются в самом тексте, например: "Чингис богдын бәәhүлсн шастр", "Чингис богдын зокъялсн Оюн түлкүр нертә төгсв", "Чингис хан номлсн", "Чингис богдын зокъялсн сурhал".
Существует мнение, что текст "Оюн түлкүр" ("Ключ разума") служил целям воспитания и образования: хотя текст этого небольшого сургала, составленный стихами, содержит всего около пятисот стихотворных строк, назидательные изречения, поучительные афоризмы сборника давали для этого достаточно материала. Начальные строки произведения определенно адресованы ханам-владыкам, князьям: если они желают собрать множество людей около себя, учит "Оюн түлкүр", им нужно быть щедрыми, а чтобы в их деятельности не было ошибок (упущений), рекомендуется жаловать должным образом своих чиновников (приближенных сановников), министров. Для укрепления мощи державы или же для усиления своего могущества ханы должны заботиться о войске (армии); долгая и счастливая жизнь (долгое процветание державы) обеспечивается миром, напоминает "Оюн түлкүр". Уже в первых строках текста составители (составитель) "Ключа разума" призывают читателя к тому, чтобы они не забывали (вспоминали) строки "небольшой шастры, в древности составленной предками". Видимо, первоначальная цель безымянных авторов сочинения состояла в наставлении и назидании, полезных для любого правителя. Однако уже в начальных строфах сочинения приводятся изречения, которые в равной степени приемлемы как для нойонов и ханов, так и для простых людей, например: ночью [224] нужно обдумывать сделанное днем; нужно пресекать постыдные дела и поступки; пребывая в одиночестве, следует заняться своей душой; в обществе (среди людей) следует крепко держать свое слово (т. е. надо следить за своими словами, речью); нужно стремиться жить в ладу со множеством (т. е. людьми) . Имеются в "Оюн түлкүр" наставления, полезные и для верующих, и для служителей церкви.
Кратко говоря, многие афоризмы "Ключа разума" созвучны народным пословицам и поговоркам и содержат наставления самого общего характера, касающиеся повседневной жизни и быта людей, критикуют многообразные пороки и недостатки, вообще свойственные человеку и бытующие в обществе (ложь, клевета, зависть, хвастовство, жадность, скупость, жестокость, ненависть, воровство, убийство и т. п.).
"Оюн түлкүр" — стихотворное произведение, не имеющее сюжетного оформления: афоризмы и изречения преподносятся без видимой связи и системы, иногда даже соседствующие стихотворные строки никак между собой не связываются.
Калмыцкий текст "Оюн түлкүр" полностью соответствует монгольской версии, изданной Ц. Дамдинсурэном, небольшие различия носят вариантный характер.
В калмыцком рукописном фонде библиотеки Восточного факультета Санкт-Петербургского университета хранится рукопись (Calm А 10, xyl 1250) на ясном письме, не имеющая названия. Содержание ее составляют три текста, небольших по объему й разделенных друг от друга комплексом точек. Третий безымянный текст рукописи начинается таким четверостишием:
Засдг номчн — хорта чон мет.
Зенкгән үг келгч күн — салькна күрд мет.
Заяни ач-үр эс сангч күн — муцхг
hаха мет.
Зәәлж, маш хол йовх кергтә тиим күүнәс, —
и заканчивается текст следующей строфой:
Үүнәс бус йовдл эврән әдлдхн медтн.
Эндурж, мини эн үгмүд буру бичә бол
hтн.
Эзн, хаад (хаадуд) эклн — бүгдәр (бүгдиг) сур
hтн.
Эрклж, эн үгмүд ацхрн авгтн, — кемәв.
 [225]
Все сочинение состоит из 57 аллитерированных четверостиший, при этом текст разделен на две части; первая часть заканчивается двадцатым четверостишием, после которого следует строка: "Ом суасти шидам шири!" — это молитвенная формула, открывающая вторую часть произведения. После молитвы идет начальная строфа второй части (по тексту она является 21-м четверостишием):
Йир урдас үүлдсн буйн килнцин ач-үр некдг.
Икрхн суугчдин буйн эвдрдг.
Йудкл уга сән седкләр бәрвәс, түүнә буйн өсдг.
Йирнкә олн күүнлә дасвас, түүнә үг цува болдг.
Это стихотворное произведение занимает 18-30-й листы упомянутой рукописи. Никаких сведений об авторстве и дате написания сочинения текст не содержит. Имя Чингис-хана никак не упоминается.
По своему содержанию сочинение представляет собой сборник сургалов, но изречения его не имеют параллелей с "классическим" (первым вариантом) текстом "Оюн түлкүр", хотя смысловая направленность и назидательность афоризмов кажется одинаковой: осуждение людских пороков и дурных поступков, противопоставление пользы учености, образованности — невежеству в любой форме. Большинство четверостиший построено по принципу параллелизма.
Таким образом, как монгольская, так и калмыцкая версии "Оюн түлкүр" существуют в двух вариантах, из которых второй — исследователям мало известен. Оба варианта калмыцкой версии "Оюн түлкүр" на современном калмыцком языке впервые опубликованы А. В. Бадмаевым (см.: Бадмин Андрей. Тод узгин "Оюн түлкүрин" хойр текст / Деегин герл — Свет в степи. — Элиста. 1991. № 6. — С. 64-75; № 7. — С. 65-72; То же: Хальмг унн. 1993. Июлин 16, 21, 22, 23).
Второй вариант "Оюн түлкүр" на старомонгольской письменности опубликован в 1937 г. в сборнике "Образцы монгольской феодальной художественной литературы" (М.-Л., 1937. С. 1-10), но по сравнению с калмыцким текстом он оказался неполным: монгольский текст содержит 37 четверостиший, которые почти дословно совпадают со второй частью калмыцкой версии.
Перевода полного текста "Ключа разума" на русский язык до [226] сих пор нет, но имеется русский перевод второго варианта, выполненный по монгольской рукописи, которая хранится в Архиве востоковедов Санкт-Петербургского филиала Института востоковедения РАН. Текст этой рукописи полностью совпадает с изданием 1937 г. (возможно, что она является одним из списков рукописи Архива востоковедов).
Нижепредлагаемый читателю русский перевод второго варианта "Оюн түлкүр" издается по публикации Н. С. Яхонтовой "Краткое [изложение] "Ключа разума" (см.: Mingolica. III. Из архива отечественных монголоведов XIX — начала XX вв. / Сост. и автор предисл. И. В. Кульганек. — СПб.: Фарн, 1994. — С. 93-95) с нашими небольшими примечаниями.
"Оюн түлкүр" — один из интереснейших и популярнейших образцов сургала, распространявшийся как в устной, так и в письменной версиях в двух вариантах, является малоисследованным памятником средневековой калмыцкой литературы. Русский перевод даже такого небольшого фрагмента, как публикация Н. С. Яхонтовой, дает читателю возможность познакомиться с этим оригинальным произведением.


Friday, May 5, 2017

Монгол Судлалд

Customer Reviews - A great, authentic and informational textbook about Mongolian culture. A wonderful read and way to truly understand Mongolia, especially since it was written by a Mongolian scholar. 

Хойд Каролина мужын Щарлотте хотын Онол-Нээлт ордонд Чингис Хааны үзэгсэлэн ээлжлэн аялан ирсэнд тохиолдуулан хамтран бүтэн нэг жилийн судалгааны үр дүнд энхүү номыг Монголын түүх болон монгол өв уламжлалыг багзал ирээдүйн Монгол Судлаачдад гарын авлага болгон гаргаж байна.

Та бүхэн эндээс дарж худалдан авна уу. https://www.amazon.com/dp/1546417648/ref=cm_sw_r_fa_dp_t2_TWjdzbD72ZTA0


Та бүхэн баярлалаа.

Wednesday, April 19, 2017

Их зохиолч Д.Нацагдоржийн мэндэлсний 110 жилийн ой тохиож байна

Их зохиолч Д.Нацагдоржийн мэндэлсний 110 жилийн ой тохиож байна

2016-11-17 11:50:59
  •  
  •  

1906 оны 11дүгээр сарын 17-ны энэ өдөр Монголын шинэ үеийн уран зохиолыг үндэслэгчдийн нэг Д.Нацагдорж төржээ. Тэрбээр Түшээт хан аймгийн Дархан Чин вангийн хошуу, одоогийн Төв аймгийн Баяндэлгэр сумын нутагт Гүн Галуутай (заримдаа Мэлзэй гэдэг) гэдэг газар  тайж Дашдоржийн хүү болон мэндэлжээ.
Д.Нацагдорж  нь  1917 оноос Гадаад Явдлын Яаманд бичээч, 1924 оноос Ардын Цэргийн Яамны бичээч, 1923 онд Бүх Цэргийн Зөвлөлийн нарийн бичгийн дарга, 1924 оноос  засгийн газрын нарийн бичгийн дарга, Ленинград хотноо 1925-1926 онд цэргийн улс төрийн академид 1926 оноос  Берлиний их сургуулийн дэргэдэх сэтгүүлчийн сургууль, Лейпциг хотод мөн энэ чиглэлээр суралцсан байна. 1929 онд Шинжлэх Ухааны Хүрээлэнд оюутан сурагч, Шинжлэх Ухааны Хүрээлэнгийн дуун ухааны ба түүхийн тасгийн  эрхлэгч  ажлыг хийж байсан. 1925 онд Монголын Пионерийн байгууллагыг байгуулсан. Монголын шинэ үеийн уран зохиолыг үндэслэгчдийн нэг юм.
Д.Нацагдорж гучин нэгхэн наслахдаа уран зохиолын үндсэн гурван төрөл болох  яруу найраг, үргэлжилсэн үгийн болон жүжгийн зохиол туурвиж гандан бууршгүй өв уламжлалыг үлдээсэн билээ.
МАХН-ын IX их хурлын илтгэлд Д.Нацагдоржийн “Миний нутаг”, “Үзэгдээгүй юм” зохиолыг шинэ цагийн сайн зохиолууд гэж үнэлж тэмдэглэсэн байдаг. Мөн  МАХН-ын Төв Хорооноос Монголын зохиолчдын байгууллагын 40 жилийн ойгоор ирүүлсэн баярын бичигтээ: Д.Нацагдоржийг монголын шинэ үеийн уран зохиолыг үндэслэгч гэж нэрлэсэн байдаг байна.
“Нацагдорж судлал”-аар үр бүтээлтэй ажилласан эрдэмтэн бол Шинжлэх ухааны гавьяат зүтгэлтэн, Д.Нацагдоржийн шагналт, доктор, профессор Лувсангончигийн Балдан юм. Л.Балдан гуайн судалж тогтоосноор  “Хамт ажиллаж байсан нөхдийнх нь дурьдатгалаас үзэхэд Д.Нацагдорж 1921 онд Цэргийн Яаманд ажиллаж байх үеэсээ уран зохиол оролдож “Янаг амрагийн захиа”, “Бээжин лам гэдэг шийтэй сэтгэлтэй болсон нь”,”Бяцхан Нацагдорж”,”Хачин юм”,” “Ушаандар””зэрэг зохиол бичсэн байна.
1923-1930 он хүртэл Д.Нацагдорж яруу найраг  тавыг ,үргэлжилсэн үгийн зохиол  хоёрыг, нийтэлгээний өгүүллэг  хоёрыг бичиж нийтлүүлжээ.
1930-1935 он бол Д.Нацагдоржийн уран бүтээлийн өрнөлтийн үе байлаа. Энэ үед Д.Нацагдорж “Миний нутаг”,”Октябрь”,”Од” зэрэг алдарт яруу найраг,”Хуучин хүү”,”Шувуун саарал”,”Ламбугайн нулимс”,”Үзэгдээгүй юм” өгүүллэг,”Учиртай гурван толгой” зэрэг 130 гаруй зохиол бүтээлээ бичиж нийтлүүлжээ. 1936-1937 он хүртэл 7 шүлэг бичсэн байна”
 “Д.Нацагдорж 1934 онд “Учиртай гурван толгой” дуулалт жүжгийн зохиол бичиж, түүнийг нь Д.Намдаг гуай найруулж, “Бөмбөгөр ногоон” хэмээн алдаршсан Төв театрын тайзнаа анх тавьжээ. Энэ нь тухайн  үедээ  Монголын урлаг соёлын амьдралд маш том эргэлт болсон. Яагаад гэвэл, түүнийг хүртэл тийм сонирхолтой бүтээл театрын тайзнаа тавигдаагүй байсан” гэж Д.Нацагдорж судлаач, доктор,профессор Ч.Жачин ярьж байна.
 Д.Нацагдорж,  мөн монголын уншигчдад зориулан А. С. Пушкиний “ Анчар”, “Хоригдол”, “Хэрээ хэрээний зүг ниснэ”, “Сэрэхүй”,”Газар далай хоёр”, “Гилбэрийн хатан”, “Буудалцсан нь”, Ги Де Мопассаны “Аглагч”, Эдгар Погийн “Алтан цох” зэрэг зохиолыг орчуулан, танилцуулжээ.
Эрдэмтэн, судлаач, зохиолч,багш  Балдангийн  Содном гуай” Нацагдоржийн эцэг Дашдорж хүүгээ бичгийн хүн болгохын тулд “Зүрхний тольт”, “Элдэв тайлбар толь бичиг”, “Хав муур хулгана гурвын үлгэр”, “Хоёр загасны тууж “, “Оюун түлхүүр” зэрэг монгол хэл, уран зохиол, түүхтэй холбогдол бүхий ном дэвтрийг үзүүлдэг байжээ.
Мөн “Цог тахих судар оршив”, “Гүүний цацал шувуу ирэхийн даллага оршив “, “Товагийн гэгээнтний 17 дугаар дүрд тоть шувууны хувилж, амьтныг сургасан аялгуут шүлэг ба эрдэнэ ноён хутагтын айлдсан сургаалууд “, “Цаасан шувууны тууж энэ болой” зэрэг бийрийн бичмэлийг Д.Нацагдорж монгол үсгээр сонирхон хуулж байсан баримт ч бий” хэмээн бичсэн байна.
Ингэж Д.Нацагдорж бичиг зохиолын их өв уламжлалтай танил байж Манай ардын аман зохиолыг үндсэн суурь болгож, түүний баялаг үг, гайхамшигт найруулгыг ашиглаж, шинэ үеийн зохиолтой холбож чаджээ. Үүний тод жишээ нь “Миний нутаг ” шүлэг юм гэж   эрдэмтэн судлаач зохиолч Б.Содном бичиж үлдээсэн байдаг.
 Д.Нацагдоржийн амьдрал , уран бүтээл, ээдрээт хувь тавилангаас сэдэвлэсэн “Жаргаагүй нар” түүхэн жүжиг УДЭТ-ын тайзнаа тоглогдож байна. Зохиолыг Соёлын гавьяат зүтгэлтэн Ш.Гүрбазар, найруулагчаар Соёлын тэргүүний ажилтан Ч.Түвшин нар ажиллаж , их зохиолчийн дүрд залуу жүжигчин Б.Шинэбаяр, түүний гэргий Д.Пагмадуламын дүрд Н.Баярмаа нар тоглож байна.
Мөн Соёлын Гавьяат зүтгэлтэн, яруу найрагч Ц.Хулангийн зохиол "Монгол ардын суут" драмын жүжиг Хүүхэлдэйн театрын тайзнаа арваннэгдүгээр сарын 9-ний өдрөөс эхлэн тоглогдож байна. Тус жүжгийн найруулагчаар Урлагийн Гавьяат зүтгэлтэн Б.Баатар ажиллаж байгаа бол хөгжмийг Урлагийн Гавьяат зүтгэлтэн Т.Сэр-Од бичжээ. Зохиолч, судлаач Пүрэвдоржийн Батхуяг мөн их зохиолчийн ээдрээт хувь тавиланг харуулсан “Үйлийн гурван чулуу” хэмээх жүжгийг бичиж тун удахгүй үзэгч олноо толилуулах гэж байна.
ЕБС-ийн сурагчдын дунд “Бидний мэдэх Д.Нацагдорж” эссэ бичлэгийн уралдаан зарласан. Мөн ойн хүрээнд “Утгын чимэг” наадам, олон улсын эрдэм шинжилгээний бага хурал зохион байгуулагдана. Түүнчлэн их зохиолчийн шинэ хөшөөг босгох түүний мэндэлсэн газар хүндэтгэл үзүүлэх, “Харанхуй хад” уран сайхны киног үзэгчдэд дэлгэх зэрэг олон ажлуудыг хийж байгаагаа дуулгалаа. Бээжингийн Их Сургуулийн \Бэйдай\ харъяа Гадаад Хэлний Дээд сургуулийн Ази Африкийн хэл соёлын тэнхимийн багш Ч.Дулаан Нацагдоржийн эх гар бичмэлээс сийрүүлсэн бүтээлүүдээ нэгтгэн "Д.Нацагдорж" ариутган шүүсэн боть хэмээх түүвэр хэвлүүлэхээр бэлдээд байна.
“Нацагдорж зохиолуудаа хуучин монгол бичгээр бичдэг байсан бөгөөд 1955 онд түүний анхны түүвэр Монгол Улсад кирилл үсгээр хэвлэгдсэн. Харин Өвөрмонголд 1957 онд кирилл хувилбараас нь хуучин монгол бичиг рүү дахин хөрвүүлж нийтэлсэн нь уг эхээсээ маш их зөрүүтэй болсон. Бид түүний зохиол бүтээлийг анх бичсэн эхээс нь зөрүүтэйгээр уншиж ойлгож ирсэн гэсэн үг. Харин энэ шинэ бүтээл маань Нацагдоржийн эх гар бичмэлийг барьж түүвэрлэсэн гэдгээрээ онцлогтой” хэмээн Ч.Дулаан багш NEWS агентлагийн сэтгүүлч С.Энхцэцэгт ярьсан байна.
Д.Нарантуяа

Saturday, April 1, 2017

Отгон дүү минь

Отгон дүү минь


 ON 3 САР 15, 2013


IMG_0508Отгон дүү минь

Урд шөнө би дүүгээ саналаа
Урд өмнө нь ингэтлээ их санаж байсангүй
Нүдний минь өмнө дүү минь
Нэг хөлтэй моторт дугуй унаж
Нүүрэндээ баяр хөөртэй
Нүд нь алаглан эргэлдэж байгаа нь
Өөрийн эрхгүй харагдлаа
Өнгөрсөн хорин гурван жил
Яасан хурдтай бэ?
Яах аргагүй миний дүү
Арван долоохон насандаа
Алаг хорвоогоос одсон юм
Том давхараатай алаг нүд
Том долгионт хар үстэй
Шонтгор хөөрхөн хамартай
Шов хийсэн сэргэлэн залуу
Айлын хөвгүүдийн адил
Алзахгүй уралдан гүйдэг нэгэн байлаа
Унадаг дугуйн мастер
Уран зургын авъяастай
Хүн болгоны хайрыг татсан
Хүний сайхан сор нь байлаа.

С.Үзмээ
3.15.2013

Дүүгээ би дурсав


Aавыгаа ажлаас нь ирэхээр
Бөөн баяр болон тосон гүйн
Албатай юм шиг халааснаас нь
“Банка” жигнэмэл гарган авна
Аавынхаа өвөрт унтан өссөн
Дүү маань зургаахан насандаа
Аавыгаа алдна гэж яахан мэдэх билээ
Миний аав бурхан болсон гэнээ гээд
Чочирсондоо байраа тойрон гүйсэн билээ
Удаах жилд нь сургуульд орж
Цагаан толгойн эхний үсэг “А” гэж
“Аав” гэхэд ордог гэж багш нь заахад
Би аавгүй, наад үсгийг чинь сурахгүй гэж
Бага ангийн багшийн нулимсыг унагасан
Арван жилийн босгон дээр
Ангийн хүүхдүүдийн хамт сагс тоглож
Санаадгүй өшиглүүлснээс болж
Сар сараар даамжирсан хөл
Оточ эмч нарын зөвлөгөөгөөр
Олон ч эмнэлэгийн үүдийг татаж
Эцэст нь нэг хөлөө тайруулж
Энэ дэлхийгээс арван долоохон насандаа
Намрын навч шиг үүрд одсон
Дүүгээ би мартаагүй ээ
Нас ахисан ч эгч нь
Сэтгэлдээ тээсээр л зулаа өргөсөөр л…


С.Үзмээ
3.16.2013

Wednesday, March 29, 2017

Эрдэмтэн Б. Содномын 110 жилийн ойд зориулав.





Б.Содном аавынхаа 110 жилийн ойд зориулж Чингис Хааны Хоёр Загал домогийг англи хэлнээ зурагтай ном болгон дэлхийн зах зээл дээр Монгол Судлалд оруулсан өчүүхэн хувь нэмэр. Хүүхдүүдтэйгээ хамт уншаарай.


Үүн дээр дарж худалдан авна уу.
 www.amazon.com/dp/1544798865/ref

Tuesday, February 14, 2017

Б.Содномын зургын цомог.




Ц.Дамдинсүрэн, Я.Цэвэл, Х.Гомбожав. Б.Содном нар. 1970 он




Saturday, February 11, 2017

Монгол Жак Уетэрфорд

Монгол Жак Уетэрфорд

Төрж өссөн нутаг нь Америк
Төлөвшиж  эрдэм эзэмшсэн нь Амөрик
Тэмүүлсэн зорилго, сонирхлоо цүнхэлэн
Тив алгасан газардсан нутаг нь Монгол

Агуу Чингис Хааны  түүхийг бага насандаа
Амтлан уншиж,  сонирхон үзээд
Алд далд нууцлаг  түүхийг
Аниргүйхэн нээхээр өвөртөө тээж
Алсын Монгол оронд хөл тавьсан

Малчны тоонот гэрт тухлан  алжаалж
Аргалын утаанд боргилон чанасан
Монгол бүсгүйн гарын аагтай цайг
Алд  хүйтэн өдөр бүлээцэн оочлон уудаг

Хөдөө нутагт малчин хүүхдийн
Сэтгэлийг хөг, дуу аялахыг сонсон
Хөндий талдах тэмээн сүрэг харан
Сэтгэлдээ ургасан бүтээлээ туурвин
Хээр талын бэлчээрийг харан баясна

Ааруул ээзгий  шажигнуулан амтлан
Айраг саам амтархан шимин
Аагтай халуун өдөр хүйтэн булгын усаар
Амны цангаагаа гарган залгилах дуртай

Урин хавар  Орхон голын хөвөөнд
Тогруу бүжин эргэлдэхийг харан
Улих хөх чоныг ойн цоорхойнд  ажин
Тэнгэрт түгэх од мичдын дунд
Хонгорхон ханьтайгаа хамт алхдагсан

Өвлийн сүүл хаврын эхээр оройтсон цасанд
Хэнзлэн цухуйсан хөх яргуй хайн
Өгий нуурын хавиар түрлэг дуу чимээг
Хайртай ханийн хамт сонсоно
  
Алтан говийн загийн ойн дунд
Ёлын амандах мөсөн голын цэнхэр туяанд
Асар гүн мөнхийн мөсөн голын
Ёроолоор урсах голын шоржигнох дууг
Амраг гэргийн хамт зугаалах сайхан

Жакын зүрхэнд монгол орон цохилно
Жакын оюун ухаанд монгол түүх омогшино
Жакын сэтгэлд монгол ахуй хоногшино
Жакаар монголчууд бид бахархан талархая.


С.Үзмээ 2.11.2017



Б.СОДНОМ 1908-1979: Гэр минь

Б.СОДНОМ 1908-1979: Гэр минь : Гэр минь Гэртээ харих миний аз жаргал Гэгээн ахуй тосон хүлээсэн Нандин өргөө  минь Нарт дэлхий минь ...